Tradycja wieńca dożynkowego sięga setek lat wstecz – to jeden z najbardziej rozpoznawalnych i uroczystych elementów polskich dożynek, święta dziękczynienia za zebrane plony. W kulturze ludowej wieniec symbolizuje urodzaj, cykliczność natury i wdzięczność wobec sił przyrody i Boga za pomyślny rok rolniczy.
Główne uroczystości dożynkowe w Pałacu Prezydenckim poprzedza konkurs na najładniejszy wieniec dożynkowy pod patronatem Pierwszej Damy RP. Fot. KPRPKiedyś…
Dawniej wieniec dożynkowy niesiono w korowodzie dożynkowym jako dar dla dziedzica lub gospodarza, który użyczył swojej ziemi do uprawy. Dziś funkcja ta przekształciła się w hołd składany lokalnym władzom i całej społeczności, stanowiąc element artystyczny i rytualny jednocześnie.
Wieniec wykonywany jest z tego, co najcenniejsze – zbóż, kwiatów, ziół, owoców i warzyw. Podstawę stanowią zwykle kłosy pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa, do których dołącza się makówki, leszczynę, jarzębinę, a choćby suszone owoce, orzechy i wstążki. Każdy składnik niesie ze sobą symboliczne znaczenie: zboże – urodzaj, kwiaty – piękno życia, owoce – obfitość.
…i dzisiaj
Tradycyjnie wieniec tworzy grupa kobiet, często z lokalnych kół gospodyń wiejskich, ale w wielu regionach angażują się w to całe sołectwa. Prace nad wieńcem mogą trwać choćby kilka tygodni, bo jego wykonanie wymaga precyzji, cierpliwości i wyczucia estetyki. To nie tylko rzemiosło, ale też okazja do międzypokoleniowej integracji.
Istnieją różne formy wieńców: klasyczna korona, krzyż, serce, wóz, kielich lub konstrukcje figuralne. Niektóre przedstawiają postaci świętych, symbole maryjne czy miniaturowe kościółki i kapliczki. Każdy wieniec to dzieło sztuki ludowej, często z głębokim przesłaniem duchowym i patriotycznym.
Od kilku lat szczególną rangę zyskał ogólnopolski konkurs na najpiękniejszy wieniec dożynkowy, organizowany pod patronatem Pierwszej Damy RP. Konkurs ten odbywa się podczas dożynek prezydenckich, a zgłaszane wieńce reprezentują poszczególne województwa.
Podczas dożynkowej mszy św. wieńce wnoszone są do kościoła w tradycyjnej procesji. Polonia również kultywuje tę tradycję – zdj. z dożynek w Stamford w latach 2019 i 2023. Fot. Boga DavidsonNajpiękniejsze!
Celem konkursu jest nie tylko wyróżnienie najpiękniejszych i najstaranniej wykonanych wieńców, ale przede wszystkim pielęgnowanie tradycji i dziedzictwa kulturowego polskiej wsi. Patronat Pierwszej Damy nadaje wydarzeniu prestiżowy charakter, a jego ranga rośnie z roku na rok.
Uczestnictwo w konkursie poprzedzają eliminacje wojewódzkie, organizowane przy współpracy z samorządami i ośrodkami kultury. Spośród wielu kandydatów wyłania się jeden wieniec, który reprezentuje dane województwo na etapie ogólnokrajowym. To powód do dumy dla całej lokalnej społeczności.
Wybór zwycięzcy dokonywany jest przez komisję złożoną z etnografów, plastyków i ekspertów od kultury ludowej. Brane są pod uwagę nie tylko estetyka i staranność wykonania, ale też zgodność z tradycją i bogactwo użytych materiałów. Zwycięski wieniec często trafia na wystawy etnograficzne.
Symbol wspólnoty
Wieniec dożynkowy – choć ulotny i nietrwały – jest znakiem tego, co w polskiej tradycji najcenniejsze: szacunku dla ziemi, pracy rąk ludzkich, wspólnoty i wiary. Jego misterny kształt przypomina, iż choćby najbardziej codzienne zajęcia mogą stać się źródłem piękna, dumy i tożsamości narodowej.
WEM
