4 godzin temu
Podczas gdy media koncentrują się na wzrastających cenach i trudnościach finansowych polskich rodzin, istnieje forma państwowego wsparcia, która mogłaby znacząco ulżyć budżetom tysięcy gospodarstw domowych. W 2025 roku system pomocy społecznej umożliwia otrzymywanie zasiłku stałego w wysokości dochodzącej do 1229 złotych miesięcznie, jednak zdecydowana większość osób uprawnionych do tego świadczenia w ogóle nie wie o jego istnieniu lub nie podejmuje kroków w celu jego uzyskania.
fot. Warszawa w Pigułce
Ta paradoksalna sytuacja, w której państwo oferuje konkretne wsparcie finansowe, a potencjalni beneficjenci z niego nie korzystają, wynika z kilku czynników. Główne przyczyny to niewystarczająca świadomość społeczna na temat dostępnych form pomocy, skomplikowane procedury administracyjne oraz głęboko zakorzenione społeczne tabu związane z korzystaniem z systemu pomocy społecznej. W rezultacie tysiące osób, które mogłyby otrzymywać regularne miesięczne wsparcie, pozostaje bez tej pomocy, często borykając się z poważnymi trudnościami finansowymi.
Zasiłek stały stanowi jedną z najważniejszych form długoterminowego wsparcia w polskim systemie pomocy społecznej. Jego podstawowym przeznaczeniem jest zapewnienie środków na podstawowe potrzeby życiowe osobom dorosłym, które z różnych przyczyn nie są w stanie samodzielnie utrzymać się finansowo. Świadczenie to adresowane jest przede wszystkim do osób całkowicie niezdolnych do wykonywania pracy zarobkowej z powodu podeszłego wieku lub trwałej niepełnosprawności.
Kluczowym warunkiem uzyskania zasiłku stałego jest posiadanie odpowiednich dokumentów medycznych potwierdzających całkowitą niezdolność do pracy. Mogą to być orzeczenia wydane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdzające całkowitą niezdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej lub orzeczenia komisji orzekających o niepełnosprawności wskazujące na umiarkowany bądź znaczny stopień niepełnosprawności. Te dokumenty stanowią podstawę prawną do ubiegania się o świadczenie i muszą być aktualne w momencie składania wniosku.
Zmiany wprowadzone w systemie pomocy społecznej na rok 2025 przyniosły nie tylko podwyższenie maksymalnej kwoty świadczenia, ale również aktualizację progów dochodowych uprawniających do jego otrzymania. Te modyfikacje miały na celu objęcie wsparciem większej liczby osób znajdących się w trudnej sytuacji materialnej, uwzględniając realne koszty życia w Polsce.
Obecnie osoba prowadząca samodzielnie gospodarstwo domowe może ubiegać się o zasiłek stały, jeżeli jej miesięczny dochód nie przekracza 1010 złotych. Ta kwota odpowiada 100 procentom obowiązującego kryterium dochodowego dla osoby samotnej. W przypadku osób żyjących w rodzinach wieloosobowych, próg dochodowy jest niższy i wynosi 823 złote na osobę w gospodarstwie domowym. Te limity dochodowe są regularnie aktualizowane, aby odpowiadały zmieniającym się warunkom ekonomicznym w kraju.
Mechanizm obliczania wysokości zasiłku stałego jest bezpośrednio powiązany z rzeczywistymi dochodami wnioskodawcy. Kwota świadczenia jest ustalana jako różnica między obowiązującym kryterium dochodowym a aktualnym dochodem osoby ubiegającej się o pomoc. W praktyce oznacza to, iż osoba samotna nieposiadająca żadnych dochodów może otrzymać zasiłek w wysokości 1010 złotych miesięcznie. Jednak w szczególnych przypadkach, gdy spełnione są dodatkowe przesłanki prawne, możliwe jest przyznanie świadczenia w maksymalnej wysokości 1229 złotych miesięcznie.
Najniższa możliwa kwota zasiłku stałego wynosi 30 złotych miesięcznie i jest przyznawana osobom, których dochody nieznacznie nie przekraczają ustalonego progu, ale których sytuacja życiowa wymaga wsparcia ze strony państwa. Ta elastyczność systemu pozwala na dostosowanie wysokości pomocy do indywidualnych potrzeb i możliwości finansowych każdego wnioskodawcy.
Przy ustalaniu wysokości zasiłku stałego uwzględniane są wszystkie źródła dochodu netto osoby lub jej rodziny. Do podstawy obliczeniowej wliczane są emerytury, renty inwalidzkie i rodzinne, wynagrodzenia z tytułu umów o pracę, umów cywilnoprawnych, działalności gospodarczej, alimenty otrzymywane od byłych małżonków lub rodziców oraz wszelkie inne świadczenia społeczne otrzymywane z różnych instytucji państwowych.
Proces obliczania dochodu podlega szczegółowym regulacjom prawnym, które przewidują możliwość częściowego wyłączenia niektórych świadczeń z podstawy dochodowej. Ze względu na złożoność tych przepisów i możliwość różnej interpretacji w poszczególnych przypadkach, osoby zainteresowane uzyskaniem zasiłku stałego powinny skonsultować swoją sytuację z wykwalifikowanymi pracownikami ośrodka pomocy społecznej, którzy pomogą precyzyjnie obliczyć wysokość dochodu zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Procedura ubiegania się o zasiłek stały rozpoczyna się od złożenia odpowiedniego wniosku w ośrodku pomocy społecznej adekwatnym ze względu na miejsce stałego zamieszkania wnioskodawcy. Coraz więcej samorządów lokalnych umożliwia składanie wniosków nie tylko w sposób tradycyjny, poprzez osobiste stawiennictwo w urzędzie, ale również za pośrednictwem nowoczesnych platform elektronicznych, takich jak portal Emp@tia lub ogólnopolska platforma ePUAP.
Do wniosku o przyznanie zasiłku stałego należy dołączyć komplet dokumentów potwierdzających spełnienie wszystkich wymaganych warunków. Najważniejsze z nich to orzeczenie o stopniu niepełnosprawności lub całkowitej niezdolności do pracy, dokumenty poświadczające wszystkie dochody z ostatniego miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku, dokumenty tożsamości oraz w przypadku osób prowadzących samodzielnie gospodarstwo domowe – pisemne oświadczenie potwierdzające ten fakt.
Ośrodek pomocy społecznej ma ustawowy obowiązek rozpatrzenia złożonego wniosku w terminie nieprzekraczającym 30 dni od daty jego wpływu. W ramach procedury rozpatrywania wniosku pracownik socjalny może zdecydować o przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego, który ma na celu dokładne poznanie i zweryfikowanie rzeczywistej sytuacji życiowej oraz materialnej osoby ubiegającej się o pomoc.
Wywiad środowiskowy budzi często największe obawy i opory wśród potencjalnych wnioskodawców, którzy postrzegają go jako niepożądaną ingerencję w swoją prywatność i autonomię. Tymczasem ten element procedury ma charakter obiektywny i służy przede wszystkim upewnieniu się, iż publiczne środki finansowe trafią do osób rzeczywiście potrzebujących wsparcia, a informacje podane we wniosku odpowiadają faktycznemu stanowi rzeczy.
Mimo spełnienia podstawowych kryteriów dochodowych i posiadania wymaganych dokumentów medycznych, istnieją sytuacje, w których zasiłek stały może nie zostać przyznany. Dzieje się tak przede wszystkim w przypadkach, gdy wnioskodawca nie wykazuje współpracy z pracownikiem socjalnym, odmawia podjęcia zalecanego leczenia, rehabilitacji lub skorzystania z innych proponowanych form wsparcia, które mogłyby poprawić jego sytuację życiową.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, świadczenie nie przysługuje również osobie, która bez uzasadnionych powodów odmawia podjęcia oferowanego zatrudnienia, udziału w szkoleniach zawodowych, stażach lub innych formach aktywizacji zawodowej, do których została skierowana przez powiatowy urząd pracy lub ośrodek pomocy społecznej. Ta regulacja ma na celu zachowanie równowagi między zapewnieniem wsparcia osobom potrzebującym a motywowaniem do podejmowania działań zmierzających do poprawy własnej sytuacji życiowej.
Zasiłek stały nie ma charakteru bezterminowego i może zostać cofnięty w momencie, gdy zmieni się sytuacja życiowa lub materialna osoby go otrzymującej. Najczęstsze przyczyny zaprzestania wypłacania świadczenia to podjęcie zatrudnienia, uzyskanie renty, emerytury lub innych źródeł dochodu, które powodują przekroczenie obowiązujących progów dochodowych.
Pracownicy socjalni mają obowiązek regularnego monitorowania sytuacji osób korzystających z zasiłku stałego i reagowania na wszelkie zmiany, które mogą wpływać na prawo do dalszego otrzymywania świadczenia. Beneficjenci zasiłku mają z kolei obowiązek niezwłocznego informowania ośrodka pomocy społecznej o wszelkich zmianach w swojej sytuacji dochodowej, rodzinnej lub zdrowotnej, które mogą mieć wpływ na wysokość lub prawo do świadczenia.
Zasiłek stały może być łączony z innymi formami pomocy społecznej, co umożliwia stworzenie kompleksowego systemu wsparcia dla osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej. Wśród świadczeń, które można otrzymywać równocześnie z zasiłkiem stałym, znajdują się zasiłek celowy przeznaczony na konkretne potrzeby, zasiłek okresowy dla osób przejściowo niezdolnych do pracy, dodatek mieszkaniowy, dodatek energetyczny, świadczenie pielęgnacyjne oraz specjalny zasiłek opiekuńczy.
Możliwość łączenia różnych form wsparcia wymaga jednak spełnienia wszystkich przewidzianych prawem kryteriów formalnych i dochodowych dla wszystkich z tych świadczeń osobno. W niektórych przypadkach otrzymywanie jednego świadczenia może wpływać na wysokość lub prawo do innego, dlatego osoby korzystające z pomocy społecznej powinny regularnie konsultować swoją sytuację z pracownikami ośrodka pomocy społecznej.
Mimo stosunkowo wysokiej maksymalnej kwoty zasiłku stałego i jasno określonych kryteriów jego przyznawania, znacząca część osób uprawnionych do tego świadczenia nie składa odpowiednich wniosków. To zjawisko ma charakter wielowymiarowy i wynika z nakładania się różnych czynników o charakterze informacyjnym, proceduralnym i psychologicznym.
Podstawowym problemem jest niewystarczająca świadomość społeczna na temat istnienia i dostępności zasiłku stałego. Wiele osób, szczególnie w starszym wieku, zamieszkałych w małych miejscowościach lub na terenach wiejskich, po prostu nie wie o możliwości ubiegania się o taką formę pomocy. Inne osoby mylnie zakładają, iż nie spełniają kryteriów jego przyznania, nie mając pełnej wiedzy na temat obowiązujących progów dochodowych lub rodzajów dokumentów medycznych uprawniających do świadczenia.
Problem informacyjny jest szczególnie dotkliwy w przypadku osób starszych, które często nie mają dostępu do nowoczesnych źródeł informacji lub nie potrafią skutecznie poruszać się w skomplikowanym systemie administracji publicznej. Brak cyfrowych umiejętności oraz ograniczony dostęp do internetu sprawiają, iż ta grupa społeczna ma utrudniony dostęp do aktualnych informacji na temat dostępnych form pomocy państwowej.
Kolejną istotną barierą w dostępie do zasiłku stałego są skomplikowane procedury administracyjne związane z jego uzyskaniem. Konieczność zgromadzenia i przedstawienia licznych dokumentów, prawidłowego wypełnienia wniosków oraz przejścia przez wywiad środowiskowy może stanowić znaczące wyzwanie dla osób o niższym poziomie wykształcenia, ograniczonej sprawności fizycznej lub intelektualnej.
Proces digitalizacji procedur składania wniosków, choć przynosi ułatwienia dla części społeczeństwa, może paradoksalnie stanowić dodatkową przeszkodę dla osób dotkniętych wykluczeniem cyfrowym. Starsze osoby, osoby niepełnosprawne lub o niskich dochodach często nie posiadają umiejętności cyfrowych ani dostępu do nowoczesnych technologii niezbędnych do skorzystania z elektronicznych platform administracyjnych.
Równie ważne są czynniki natury psychologicznej i społecznej, które powstrzymują potencjalnych beneficjentów przed ubieganiem się o zasiłek stały. Wielu Polaków nie składa wniosków o pomoc społeczną z powodu wstydu, obawy przed stygmatyzacją społeczną lub poczucia, iż korzystanie z takiej pomocy jest oznaką osobistej porażki lub nieporadności życiowej.
W polskim społeczeństwie przez cały czas silnie zakorzenione jest przekonanie, iż każda osoba powinna radzić sobie samodzielnie z trudnościami życiowymi, a zwracanie się o pomoc do państwa jest czymś niehonorowym. Ta mentalność sprawia, iż osoby potrzebujące wsparcia często wolą znosić poważne trudności finansowe niż skorzystać z przysługujących im świadczeń społecznych.
Dodatkowym czynnikiem zniechęcającym jest obawa przed oceną ze strony pracowników socjalnych lub społeczności lokalnej. Wiele osób obawia się, iż ubieganie się o zasiłek stały będzie równoznaczne z publicznym przyznaniem się do porażki życiowej lub finansowej, co może negatywnie wpłynąć na ich pozycję społeczną w środowisku lokalnym.
Zasiłek stały pełni kluczową rolę w polskim systemie zabezpieczenia społecznego, stanowiąc często ostatnią sieć bezpieczeństwa dla osób znajdących się w najtrudniejszej sytuacji życiowej. Dla wielu beneficjentów świadczenie to stanowi jedyne źródło regularnych dochodów lub znaczące uzupełnienie skromnych środków finansowych pochodzących z innych źródeł.
Wysokość zasiłku stałego, choć uzależniona od indywidualnych warunków dochodowych, może w wielu przypadkach stanowić różnicę między egzystencją a wykluczeniem społecznym. Dla osoby samotnej otrzymującej maksymalną kwotę świadczenia, 1229 złotych miesięcznie może pokryć podstawowe potrzeby życiowe, takie jak żywność, leki, opłaty mieszkaniowe czy transport.
System pomocy społecznej w Polsce ma charakter wspierający, a nie zastępczy w stosunku do indywidualnej odpowiedzialności za własny los. Jego celem nie jest całkowite przejęcie odpowiedzialności za sytuację życiową beneficjentów, ale zapewnienie minimum egzystencjalnego osobom, które z obiektywnych przyczyn nie są w stanie samodzielnie zabezpieczyć swoich podstawowych potrzeb życiowych.
Wprowadzenie w 2025 roku wyższej maksymalnej kwoty zasiłku stałego oraz utrzymanie relatywnie przystępnych progów dochodowych świadczy o próbie znalezienia równowagi między zapewnieniem odpowiedniego poziomu wsparcia socjalnego a zachowaniem motywacji do aktywizacji zawodowej i społecznej beneficjentów.
W obliczu wysokiej inflacji, wzrastających cen podstawowych artykułów żywnościowych, wzrostu kosztów energii i usług mieszkaniowych, każda forma państwowego wsparcia finansowego nabiera szczególnego znaczenia. Dla osób starszych żyjących z niewielkich emerytur oraz osób niepełnosprawnych mających ograniczone możliwości zarobkowe, zasiłek stały może stanowić krytyczne wsparcie umożliwiające utrzymanie podstawowego standardu życia.
Zwiększanie świadomości społecznej na temat dostępnych form pomocy państwowej oraz ułatwianie dostępu do nich powinno stanowić priorytet dla władz publicznych na wszystkich szczeblach. Kampanie informacyjne prowadzone przez ministerstwa, urzędy wojewódzkie, starostwa powiatowe i urzędy gmin mogłyby znacząco zwiększyć liczbę osób korzystających z zasiłku stałego.
Szczególnie skuteczne mogłyby okazać się działania informacyjne skierowane bezpośrednio do grup najbardziej narażonych na wykluczenie społeczne, takich jak seniorzy, osoby niepełnosprawne czy mieszkańcy obszarów wiejskich. Wykorzystanie lokalnych mediów, organizacja spotkań informacyjnych w domach kultury, świetlicach wiejskich czy klubach seniora mogłoby przyczynić się do dotarcia z informacją do osób, które nie korzystają z nowoczesnych kanałów komunikacji.
Lokalne ośrodki pomocy społecznej podejmują różnorodne inicjatywy mające na celu dotarcie do potencjalnych beneficjentów zasiłku stałego. Organizowane są spotkania informacyjne w środowiskach lokalnych, dystrybuowane są materiały edukacyjne w przystępnej formie, a pracownicy socjalni aktywnie poszukują osób, które mogą kwalifikować się do otrzymania świadczenia.
Szczególne znaczenie ma kooperacja ośrodków pomocy społecznej z organizacjami pozarządowymi, które często mają lepszy dostęp do grup szczególnie zagrożonych wykluczeniem społecznym. Stowarzyszenia działające na rzecz osób starszych, niepełnosprawnych czy znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej mogą pełnić rolę pośrednika w dotarciu z informacją o dostępnych formach pomocy do osób, które z różnych przyczyn nie mają bezpośredniego kontaktu z instytucjami publicznymi.
Uproszczenie procedur administracyjnych związanych z ubieganiem się o zasiłek stały mogłoby również przyczynić się do zwiększenia liczby składanych wniosków. Wprowadzenie możliwości składania uproszczonych wniosków, skrócenie listy wymaganych dokumentów w oczywistych przypadkach czy zapewnienie pomocy w wypełnianiu formularzy mogłoby usunąć część barier proceduralnych.
Rozwój usług cyfrowych powinien być połączony z zapewnieniem alternatywnych form dostępu dla osób wykluczonych cyfrowo. Utrzymanie możliwości składania wniosków w formie tradycyjnej, zapewnienie pomocy w korzystaniu z platform elektronicznych oraz organizacja punktów obsługi w terenach o ograniczonym dostępie do internetu mogłoby zagwarantować równy dostęp do świadczeń dla wszystkich grup społecznych.
Osoby, które spełniają kryteria prawne uprawniające do otrzymania zasiłku stałego, powinny przezwyciężyć ewentualne opory psychologiczne i złożyć odpowiedni wniosek w adekwatnym ośrodku pomocy społecznej. Ważne jest zrozumienie, iż korzystanie z pomocy społecznej nie stanowi jałmużny ani przejawu słabości, ale realizację konstytucyjnego prawa do wsparcia ze strony państwa w sytuacji trudności życiowych.
System pomocy społecznej funkcjonuje w oparciu o zasadę solidarności społecznej i sprawiedliwej redystrybucji dóbr publicznych. Każdy obywatel, który znalazł się w objektywnie trudnej sytuacji życiowej, ma pełne prawo do skorzystania z oferowanego przez państwo wsparcia, a realizacja tego prawa nie powinna budzić wstydu, zakłopotania czy poczucia winy.
W kontekście rosnących kosztów życia, z jakimi borykają się polskie rodziny, rezygnacja z możliwości uzyskania regularnego miesięcznego wsparcia finansowego w wysokości dochodzącej do 1229 złotych wydaje się ekonomicznie nieuzasadniona. Ta kwota może stanowić znaczącą różnicę w budżecie gospodarstwa domowego, umożliwiając pokrycie podstawowych potrzeb życiowych, zakup niezbędnych leków czy opłacenie rachunków za media.
Rozpowszechnianie rzetelnej informacji o zasiłku stałym, jego kryteriach przyznawania oraz procedurach ubiegania się o to świadczenie powinno stanowić wspólny cel instytucji publicznych, organizacji pozarządowych oraz mediów. Tylko poprzez zwiększenie świadomości społecznej na temat dostępnych form pomocy można zapewnić, iż państwowe wsparcie dotrze do wszystkich osób, które rzeczywiście go potrzebują.
Działania edukacyjne i informacyjne powinny być prowadzone w sposób ciągły i systematyczny, wykorzystując różnorodne kanały komunikacji dostosowane do potrzeb i możliwości różnych grup społecznych. Szczególną uwagę należy poświęcić osobom starszym, niepełnosprawnym oraz mieszkającym w miejscowościach o ograniczonym dostępie do informacji, które są najbardziej narażone na wykluczenie z systemu pomocy społecznej z powodu barier informacyjnych.
