8 godzin temu
Osoby z niepełnosprawnościami w Polsce mogą liczyć na bezprecedensowe wsparcie finansowe, które właśnie wchodzi w kolejną fazę realizacji. Począwszy od 2 maja 2025 roku, tysiące beneficjentów otrzyma długo oczekiwane świadczenie wspierające, które w swojej maksymalnej wysokości może sięgać choćby 4133 złotych miesięcznie. To rewolucyjny program pomocowy, który wyróżnia się na tle innych form wsparcia społecznego przede wszystkim brakiem jakiegokolwiek kryterium dochodowego oraz gwarancją systematycznej waloryzacji, zapewniającej utrzymanie realnej wartości świadczenia w obliczu zmieniających się warunków ekonomicznych.
fot. Warszawa w Pigułce
Program został zaprojektowany z myślą o osobach dorosłych zmagających się z niepełnosprawnościami, które potrzebują regularnego wsparcia w codziennym funkcjonowaniu. Aby skorzystać z tego innowacyjnego rozwiązania, konieczne jest spełnienie kilku podstawowych warunków formalnych. Przede wszystkim wnioskodawca musi posiadać obywatelstwo Polski, innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub kraju należącego do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA). Osoby pochodzące spoza tych terytoriów również mają możliwość aplikowania o świadczenie, pod warunkiem legalnego przebywania w Polsce i posiadania dostępu do krajowego rynku pracy. Niezbędnym wymogiem jest także zamieszkiwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Fundamentalnym elementem procesu kwalifikacyjnego jest uzyskanie odpowiedniej liczby punktów określających poziom potrzeby wsparcia. Świadczenie przysługuje osobom, które otrzymały od 70 do 100 punktów w specjalistycznej skali oceny. Co istotne, dostęp do programu jest wdrażany etapowo – w pierwszej kolejności, od stycznia 2024 roku, skorzystać z niego mogły osoby z najwyższym poziomem potrzeb wsparcia (87-100 punktów). Kolejna grupa, z poziomem 78-86 punktów, uzyskała dostęp od stycznia 2025 roku, natomiast od stycznia 2026 roku program obejmie również osoby z poziomem 70-77 punktów. Ta stopniowa implementacja pozwala na płynne włączanie kolejnych beneficjentów oraz dostosowywanie systemu do rosnącej liczby wniosków.
Procedura ubiegania się o świadczenie wspierające została podzielona na dwa zasadnicze etapy, co może początkowo wydawać się skomplikowane, jednak w praktyce proces ten jest dość przejrzysty. Pierwszym krokiem jest złożenie wniosku do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności (WZON), działającego przy adekwatnym terytorialnie wojewodzie. To właśnie WZON wydaje kluczową decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia, która stanowi podstawę do określenia wysokości przysługującego świadczenia. Warto zauważyć, iż decyzja ta jest wydawana na taki sam okres, na jaki dana osoba posiada orzeczenie o niepełnosprawności, jednak nie dłużej niż na siedem lat, co zapewnia pewną stabilność wsparcia.
Po pomyślnym zakończeniu pierwszego etapu i uzyskaniu decyzji WZON, kolejnym krokiem jest złożenie wniosku w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, który jest instytucją odpowiedzialną za wypłatę świadczenia. Ważnym aspektem, który należy podkreślić, jest fakt, iż wniosek do ZUS można złożyć wyłącznie w formie elektronicznej, co stanowi element szerszej strategii cyfryzacji usług publicznych w Polsce. Dostępne są trzy kanały komunikacji elektronicznej: platforma PUE ZUS, portal informacyjno-usługowy Emp@tia dostępny pod adresem empatia.mpips.gov.pl oraz bankowość elektroniczna, która staje się coraz popularniejszym sposobem załatwiania spraw urzędowych.
Dla wielu potencjalnych beneficjentów ważnym uproszczeniem procedury jest to, iż do wniosku o świadczenie wspierające nie ma konieczności załączania papierowej kopii decyzji wydanej przez WZON – wystarczy podać jej numer we właściwym polu formularza. Należy jednak zachować ostrożność i upewnić się, iż podajemy numer decyzji, w której WZON ustalił liczbę punktów poziomu potrzeby wsparcia, a nie numer samego orzeczenia o niepełnosprawności, co jest częstym błędem popełnianym przez wnioskodawców i może skutkować opóźnieniem w rozpatrzeniu sprawy.
Wysokość przyznawanego świadczenia wspierającego jest ściśle skorelowana z liczbą przyznanych punktów oraz z aktualną wysokością renty socjalnej, co zapewnia jego automatyczną waloryzację. Kwota świadczenia waha się od 40 do imponujących 220 procent renty socjalnej, co po marcowej waloryzacji 2025 roku, kiedy to renta socjalna wzrosła do 1878,91 złotych, przekłada się na następujące wartości miesięcznego wsparcia: dla poziomu 70-74 punktów – 751,56 złotych (40 procent renty socjalnej); dla poziomu 75-79 punktów – 1127,35 złotych (60 procent renty socjalnej); dla poziomu 80-84 punktów – 1503,13 złotych (80 procent renty socjalnej); dla poziomu 85-89 punktów – 2254,69 złotych (120 procent renty socjalnej); dla poziomu 90-94 punktów – 3382,04 złotych (180 procent renty socjalnej); a dla najwyższego poziomu 95-100 punktów – rekordowe 4133,60 złotych (220 procent renty socjalnej).
Wyjątkowo istotną i bezprecedensową cechą świadczenia wspierającego, która wyróżnia je na tle innych form pomocy społecznej w Polsce, jest całkowity brak kryterium dochodowego. Oznacza to, iż świadczenie przysługuje uprawnionym osobom niezależnie od ich sytuacji materialnej czy wysokości innych uzyskiwanych dochodów. Jest to znaczące odstępstwo od powszechnie stosowanej w polityce społecznej zasady, zgodnie z którą wsparcie państwa kierowane jest przede wszystkim do osób znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej. Takie podejście odzwierciedla głęboką zmianę w postrzeganiu niepełnosprawności – z modelu charytatywnego w kierunku modelu opartego na prawach człowieka, gdzie wsparcie postrzegane jest jako rekompensata za dodatkowe bariery i koszty związane z niepełnosprawnością, a nie jako forma pomocy socjalnej uwarunkowanej dochodami.
Kolejnym niezaprzeczalnym atutem świadczenia wspierającego jest możliwość jego łączenia z innymi formami wsparcia otrzymywanymi przez osoby z niepełnosprawnościami, takimi jak renta socjalna, renta z tytułu niezdolności do pracy, zasiłek pielęgnacyjny czy świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (tzw. 500+ dla niepełnosprawnych). Taka konstrukcja systemu wsparcia pozwala na kumulację różnych świadczeń, co znacząco zwiększa jego efektywność w poprawie sytuacji życiowej osób z niepełnosprawnościami, które często muszą mierzyć się z wieloma dodatkowymi kosztami wynikającymi ze swojego stanu zdrowia.
Szczególnie godnym podkreślenia mechanizmem zabezpieczającym jest systematyczna waloryzacja świadczenia wspierającego. Ponieważ jego wysokość jest bezpośrednio powiązana z rentą socjalną, każda coroczna waloryzacja tej ostatniej automatycznie przekłada się na proporcjonalny wzrost świadczenia wspierającego. Jest to niezwykle istotny instrument chroniący realną wartość świadczenia przed erozją spowodowaną inflacją, co nabiera szczególnego znaczenia w obecnych warunkach gospodarczych charakteryzujących się podwyższonym poziomem wzrostu cen. Dzięki temu beneficjenci mogą być pewni, iż otrzymywane wsparcie będzie zachowywać swoją siłę nabywczą w długim okresie.
Z punktu widzenia organizacji wypłat, ZUS opracował sprawnie funkcjonujący harmonogram, który rozkłada transfery na cały miesiąc, co pozwala na efektywne zarządzanie przepływami finansowymi. Terminy wypłat świadczenia wspierającego przypadają na: 2., 4., 7., 9., 12., 14., 16., 18., 20. i 22. dzień każdego miesiąca. Warto zauważyć, iż w przypadku gdy ustalony termin wypłaty przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, pieniądze są przekazywane dzień wcześniej, co zapewnia regularność wsparcia i pozwala beneficjentom na precyzyjne planowanie swoich wydatków.
Eksperci zajmujący się polityką społeczną jednogłośnie podkreślają, iż wprowadzenie świadczenia wspierającego stanowi przełomowy krok w kierunku bardziej kompleksowego i adekwatnego systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami w Polsce. Program ten odpowiada na rzeczywiste potrzeby osób wymagających stałej opieki i wsparcia w codziennym funkcjonowaniu, jednocześnie respektując ich autonomię i podmiotowość poprzez bezpośrednie przekazywanie środków finansowych, a nie narzucanie konkretnych form pomocy, co było częstą praktyką w przeszłości.
Organizacje działające na rzecz osób z niepełnosprawnościami pozytywnie oceniają nowe świadczenie, zwracając uwagę na jego potencjał w zakresie poprawy jakości życia beneficjentów. Środki otrzymywane w ramach programu mogą być swobodnie wykorzystane na pokrycie różnorodnych kosztów związanych z niepełnosprawnością, takich jak specjalistyczna rehabilitacja, zakup lub wynajem sprzętu medycznego i rehabilitacyjnego, leki i suplementy, a także na opłacenie usług asystentów osobistych czy profesjonalnych opiekunów. W kontekście licznych barier, z jakimi spotykają się osoby z niepełnosprawnościami na rynku pracy, świadczenie to stanowi istotne uzupełnienie budżetów domowych i może decydować o godnych warunkach życia.
Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, iż świadczenie wspierające nie wyklucza aktywności zawodowej – można je otrzymywać równolegle z dochodami z pracy, co stanowi istotną zachętę do podejmowania zatrudnienia przez osoby z niepełnosprawnościami. Jest to rozwiązanie w pełni zgodne z nowoczesnymi trendami w polityce społecznej, które akcentują potrzebę włączania osób z niepełnosprawnościami w główny nurt życia społecznego i gospodarczego, zamiast tworzenia systemów, które mogłyby zniechęcać do aktywności zawodowej poprzez ryzyko utraty świadczeń w przypadku podjęcia pracy.
Rosnąca popularność świadczenia wspierającego znajduje odzwierciedlenie w statystykach. Liczba wniosków składanych do wojewódzkich zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności dynamicznie rośnie z miesiąca na miesiąc, co jednoznacznie wskazuje na ogromne zapotrzebowanie na tego typu wsparcie w społeczeństwie. Spodziewane jest, iż wraz z rozszerzaniem programu na kolejne grupy osób z niepełnosprawnościami, które będzie miało miejsce w nadchodzących miesiącach i latach, liczba beneficjentów będzie systematycznie wzrastać, potencjalnie obejmując setki tysięcy osób w całym kraju.
Specjaliści z obszaru zabezpieczenia społecznego podkreślają, iż świadczenie wspierające stanowi istotny krok w kierunku realizacji postanowień Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, ratyfikowanej przez Polskę w 2012 roku. Konwencja nakłada na państwa-strony obowiązek podejmowania działań zmierzających do zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami odpowiedniego poziomu życia i ochrony socjalnej. Świadczenie wspierające, szczególnie w swojej maksymalnej wysokości, może realnie przyczynić się do osiągnięcia tego celu poprzez zapewnienie środków na pokrycie dodatkowych kosztów związanych z niepełnosprawnością.
Warto również zauważyć, iż wprowadzenie świadczenia wspierającego wpisuje się w szerszy trend obserwowany w krajach rozwiniętych, polegający na odchodzeniu od modelu opieki instytucjonalnej na rzecz wspierania niezależnego życia osób z niepełnosprawnościami w społecznościach lokalnych. Przekazanie bezpośrednich środków finansowych umożliwia samodzielne decydowanie o formach wsparcia, które najlepiej odpowiadają indywidualnym potrzebom, co jest zgodne z zasadą personalizacji usług społecznych.
Z perspektywy rodzin osób z niepełnosprawnościami, świadczenie wspierające może przynieść znaczącą ulgę. Dotychczas wiele rodzin ponosiło ogromne koszty związane z zapewnieniem opieki swoim niepełnosprawnym członkom, często kosztem rezygnacji z własnej aktywności zawodowej i społecznej. Nowe świadczenie może pozwolić na sfinansowanie profesjonalnych usług opiekuńczych, co z kolei umożliwi opiekunom rodzinnym powrót na rynek pracy lub po prostu odpoczynek i regenerację, niezbędne dla zachowania własnego zdrowia fizycznego i psychicznego.
Osoby kwalifikujące się do otrzymania świadczenia wspierającego powinny jak najszybciej rozpocząć proces ubiegania się o nie, biorąc pod uwagę, iż procedura składa się z kilku etapów i może wymagać pewnego czasu. Pierwszy krok, czyli złożenie wniosku do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności, może wiązać się z oczekiwaniem na decyzję, szczególnie w okresach zwiększonego zainteresowania świadczeniem. Dlatego eksperci zalecają, aby nie odkładać tej kwestii na ostatnią chwilę i rozpocząć proces z odpowiednim wyprzedzeniem.
W przypadku napotkania trudności z elektronicznym złożeniem wniosku do ZUS, osoby z niepełnosprawnościami mogą skorzystać z pomocy pracowników ZUS w placówkach terenowych, którzy zostali przeszkoleni w zakresie nowego świadczenia i mogą udzielić praktycznej pomocy w wypełnieniu i przesłaniu formularza. Dodatkowo, wiele organizacji pozarządowych działających na rzecz osób z niepełnosprawnościami oferuje bezpłatne wsparcie w procesie aplikowania o świadczenie, co może być szczególnie cenne dla osób mniej biegłych w korzystaniu z narzędzi cyfrowych.
Zdaniem socjologów i ekspertów ds. polityki społecznej, wprowadzenie świadczenia wspierającego może mieć również pozytywny wpływ na postrzeganie niepełnosprawności w społeczeństwie. Dzięki zwiększeniu niezależności ekonomicznej, osoby z niepełnosprawnościami mają większe szanse na aktywne uczestnictwo w życiu społecznym, co może przyczynić się do przełamywania stereotypów i uprzedzeń. W dłuższej perspektywie może to prowadzić do budowania bardziej inkluzywnego społeczeństwa, w którym niepełnosprawność nie jest postrzegana jako wykluczający stygmat, ale jako jeden z naturalnych aspektów ludzkiej różnorodności.
W kontekście europejskim, polskie świadczenie wspierające plasuje się wśród bardziej hojnych rozwiązań tego typu, szczególnie biorąc pod uwagę jego maksymalną wysokość oraz brak kryterium dochodowego. W wielu krajach Unii Europejskiej podobne programy są uzależnione od dochodów beneficjenta lub jego gospodarstwa domowego, co często prowadzi do sytuacji, w której osoby z niepełnosprawnościami muszą wybierać między aktywnością zawodową a utrzymaniem świadczeń. Polski model, eliminując to ograniczenie, może stać się inspiracją dla reform w innych państwach europejskich.
Podsumowując, świadczenie wspierające stanowi rewolucyjny element systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami w Polsce. Jego uniwersalny charakter, niezależność od dochodów, znacząca wysokość oraz regularny mechanizm waloryzacji sprawiają, iż może ono realnie przyczynić się do poprawy jakości życia tysięcy osób z niepełnosprawnościami. Kolejne wypłaty, rozpoczynające się 2 maja, trafią do beneficjentów, zapewniając im większą stabilność finansową i autonomię w zaspokajaniu swoich indywidualnych potrzeb. Jest to wymierny dowód na to, iż polityka społeczna w Polsce ewoluuje w kierunku bardziej podmiotowego i godnego traktowania osób z niepełnosprawnościami, uznając ich prawo do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym i gospodarczym kraju.
