21 godzin temu
Najczęstszą przyczyną zgonów w 2023 roku były choroby serca (Fot. Pixabay)W Polsce od lat najczęstszą przyczyną zgonów są zdecydowanie choroby układu krążenia i nowotwory złośliwe. W 2023 roku te dwie grupy chorób były odpowiedzialne za ponad 60 proc. ogółu zgonów ludności Polski – czytamy w raporcie Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego „Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania 2025”. Niepokoi jednak fakt, iż najczęstszą przyczyną zgonu młodych Polaków, w wieku 15-44 lata, były samobójstwa.
NIZP opublikował kolejną edycję raportu o sytuacji zdrowotnej ludności Polski i jej uwarunkowaniach, w którym przedstawiono analizę najnowszych danych dotyczących m.in. długości życia i przyczyn zgonów Polek i Polaków. Autorzy raportu alarmują, iż chociaż oczekiwana długość życia polskich mężczyzn i kobiet wróciła do poziomu sprzed pandemii, nie widać oznak trwałej poprawy stanu zdrowia. Aż dwie trzecie zgonów osób w wieku poniżej 75 lat jest związanych z przyczynami możliwymi do uniknięcia.
W raporcie zaprezentowano też najnowsze dostępne dane (za 2023 r.), dotyczące przyczyn zgonów ogółem i z podziałem na sześć grup wiekowych. Przeanalizowano również przyczyny przedwczesnej umieralności wśród kobiet i mężczyzn.
Na co umierają Polacy – główne przyczyny zgonów
Głównymi przyczynami zgonów Polek i Polaków w 2023 r. były:
- Choroby układu krążenia – 36,9 proc.
- Nowotwory złośliwe – 24,4 proc.
- Objawy chorobowe – 9,6 proc.
- Choroby układu oddechowego – 7,4 proc.
- Choroby układu pokarmowego – 4,9 proc.
- Przyczyny zewnętrzne – 4,8 proc.
- Pozostałe – 4,2proc.
- Zaburzenia wydzielania wewnętrznego – 2,6 proc.
- Choroby układu nerwowego – 1,9 proc.
- Choroby układu moczowo-płciowego – 1,5 proc.
- Zaburzenia psychiczne – 1,2 proc.
- Choroby zakaźne – 0,6 proc.
W podziale na grupy wiekowe
W celu określenia najczęstszych przyczyn umieralności mieszkańców Polski z uwzględnieniem bardziej szczegółowych przyczyn zgonów autorzy raportu posłużyli się listą grupującą, przygotowaną przez WHO i stosowaną między innymi w Anglii, Walii, Australii. Wprowadzono jedną modyfikację związaną z wojewódzkimi różnicami w orzekaniu o sercowo-naczyniowych przyczynach zgonu i utworzona została kategoria „choroba serca”.. I to waśnie choroba serca była w 2023 r. najczęstszą przyczyną zgonu ludności Polski ogółem oraz osób w wieku powyżej 45 lat
Drugą w kolejności chorobą odpowiedzialną za zgony Polaków w 2023 r. a naczyń mózgowych, który wśród osób najstarszych była najczęstszą przyczyną zgonu, a wśród osób w wieku 65-74 lata był na miejscu drugim.
„Bardzo smutnym faktem jest to, iż najczęstszą przyczyną zgonu młodych Polaków w wieku 15-24 lata oraz w wieku 25-44 lata są samobójstwa” – podkreślono w raporcie.
Wciąż bardzo wysoką pozycję – drugą w przypadku osób w wieku 45-74 lata, zajmuje rak tchawicy, oskrzela i płuca, a więc przyczyna zgonu, której w ogromnej większości można zapobiec.
„Natomiast bardzo złe świadectwo naszej statystyce zgonów wystawia fakt, iż w częściej niż w co dziesiątej karcie zgonu osób w wieku aktywności zawodowej 25-64 lata lekarz wpisał przyczynę nieokreśloną” – czytamy. W poprzednim raporcie udział zgonów z nieznanych przyczyn wynosił „tylko” 7 proc.
ŁĄCZNIE (uwzględniając wszystkie grupy wiekowe):
Choroba serca – 100 966 zgonów (25 proc.)
Choroby naczyń mózgowych – 30 517 zgonów (7 proc.)
Nowotwór złośliwy tchawicy, oskrzela i płuca – 22 168 zgonów (5 proc.)
Grypa i zapalenie płuc – 20 407 zgonów (5 proc.)
Miażdżyca – 13 844 zgony (3 proc.)
Nowotwór złośliwy jelita grubego, esicy, odbytnicy i odbytu – 12 187 zgonów (3 proc.)
Cukrzyca – 9 698 zgonów (2 proc.)
Nowotwory in situ, niezłośliwe i o nieznanym charakterze – 9 550 zgonów (2 proc.)
Marskość i inne choroby wątroby – 8 593 zgony (2 proc.)
Nowotwór złośliwy piersi kobiet – 6 827 zgonów (2 proc.)
Objawy, cechy chorobowe i nieznane przyczyny – 39 187 zgonów (10 proc.)
Osoby w wieku 1-14 lat:
Wady rozwojowe wrodzone i aberracje chromosomowe – 90 zgonów (14 proc.)
Grypa i zapalenie płuc – 62 zgony (9 proc.)
Nowotwór złośliwy mózgu – 51 zgonów (8 proc.)
Wypadki w komunikacji lądowej – 50 zgonów (8 proc.)
Nowotwory złośliwe tkanki limfatycznej i krwiotwórczej – 29 zgonów (4 proc.)
Choroba serca – 22 zgony (3 proc.)
Zdarzenie o nieokreślonym zamiarze – 20 zgonów (3 proc.)
Padaczka i stan padaczkowy – 20 zgonów (3 proc.)
Zamierzone samouszkodzenie (samobójstwo) – 20 zgonów (3 proc.)
Wypadkowe zanurzenie i utonięcie – 13 zgonów (2 proc.)
Objawy, cechy chorobowe i nieznane przyczyny – 34 zgony (5 proc.)
Osoby w wieku 15-24 lata:
Zamierzone samouszkodzenie (samobójstwo) – 341 zgonów (20 proc.)
Wypadki w komunikacji lądowej – 298 zgonów (18 proc.)
Zdarzenie o nieokreślonym zamiarze – 78 zgonów (5 proc.)
Wpadkowe zatrucie – 76 zgonów (5 proc.)
Grypa i zapalenie płuc – 54 zgony (3 proc.)
Choroba serca – 46 zgonów (3 proc.)
Nowotwory złośliwe tkanki limfatycznej i krwiotwórczej – 40 zgonów (2 proc.)
Wady rozwojowe wrodzone i aberracje chromosomowe – 35 zgonów (2 proc.)
Upadki – 33 zgony (2 proc.)
Nowotwór złośliwy mózgu – 30 zgonów (2 proc.)
Objawy, cechy chorobowe i nieznane przyczyny – 182 zgony (11 proc.)
Osoby w wieku 25-44 lata:
Zamierzone samouszkodzenie (samobójstwo) – 1 666 zgonów (12 proc.)
Marskość i inne choroby wątroby – 1 270 zgony (9 proc.)
Choroba serca – 1 036 zgonów (7 proc.)
Wypadki w komunikacji lądowej – 630 zgonów (4 proc.)
Choroby naczyń mózgowych – 496 zgonów (3 proc.)
Grypa i zapalenie płuc – 494 zgony (3 proc.)
Wypadkowe zatrucie – 456 zgonów (3 proc.)
Zaburzenia psychiczne spowodowane substancjami psychoaktywnymi – 432 zgony (3 proc.)
Zdarzenie o nieokreślonym zamiarze – 348 zgonów (2 proc.)
Nowotwór złośliwy piersi kobiet – 322 zgony (2 proc.)
Objawy, cechy chorobowe i nieznane przyczyny – 2 232 zgony (16 proc.)
Osoby w wieku 45-64 lata:
Choroba serca – 10 209 zgonów (15 proc.)
Nowotwór złośliwy tchawicy, oskrzela i płuca – 4 638 zgonów (7 proc.)
Marskość i inne choroby wątroby – 4 075 zgonów (6 proc.)
Choroby naczyń mózgowych – 3 600 zgony (5 proc.)
Nowotwór złośliwy jelita grubego, esicy, odbytnicy i odbytu – 2 320 zgonów (4 proc.)
Grypa i zapalenie płuc – 2 082 zgony (3 proc.)
Nowotwór złośliwy piersi kobiet – 1 690 zgonów (3 proc.)
Zamierzone samouszkodzenie (samobójstwo) – 1 658 zgonów (3 proc.)
Zaburzenia psychiczne spowodowane substancjami psychoaktywnymi – 1 393 zgonów (2 proc.)
Cukrzyca – 1 260 zgonów (2 proc.)
Objawy, cechy chorobowe i nieznane przyczyny – 7 804 zgony (12 proc.)
Osoby w wieku 65-74 lata:
Choroba serca – 20 598 zgonów (20 proc.)
Nowotwór złośliwy tchawicy, oskrzela i płuca – 10 438 zgonów (10 proc.)
Choroby naczyń mózgowych – 6 707 zgonów (7 proc.)
Grypa i zapalenie płuc – 4 232 zgony (4 proc.)
Nowotwór złośliwy jelita grubego, esicy, odbytnicy i odbytu – 4 144 zgony (4 proc.)
Nowotwory in situ, niezłośliwe i o nieznanym charakterze – 2915 zgonów (3 proc.)
Cukrzyca – 2 454 zgony (2 proc.)
Marskość i inne choroby wątroby – 2 361 zgonów (2 proc.)
Miażdżyca – 2 169 zgonów (2 proc.)
Przewlekłe choroby dolnych dróg oddechowych – 2 049 zgonów (2 proc.)
Objawy, cechy chorobowe i nieznane przyczyny – 7 912 zgonów (8 proc.)
Osoby w wieku 75 lat i starsze:
Choroba serca – 69 053 zgony (31 proc.)
Choroby naczyń mózgowych – 19 685 zgonów (9 proc.)
Grypa i zapalenie płuc – 13 448 zgonów (6 proc.)
Miażdżyca – 11 190 zgonów (5 proc.)
Nowotwór złośliwy tchawicy, oskrzela i płuca – 6 971 zgonów (3 proc.)
Cukrzyca – 5 812 zgonów (3 proc.)
Nowotwór złośliwy jelita grubego, esicy, odbytnicy i odbytu – 5 550 zgonów (2 proc.)
Nowotwory in situ, niezłośliwe i o nieznanym charakterze – 5 284 zgony (2 proc.)
Choroby układu moczowego – 4 207 zgonów (2 proc.)
Demencja i choroba Alzheimera – 4 089 zgonów (2 proc.)
Objawy, cechy chorobowe i nieznane przyczyny – 20 983 zgony (9 proc.).
Polska wciąż z jednym z najwyższych wskaźników przedwczesnej umieralności
W raporcie zaznaczono, iż Polska przez cały czas należy do tej grupy państw rozwiniętych, które mają wyraźny problem z przedwczesną umieralnością ludności. Do podstawowych mierników obciążenia przedwczesną umieralnością zaliczany jest wskaźnik PYLL (Potential Years of Life Lost). Za przedwczesny uznaje się w nim zgon przed dożyciem 75 lat.
W 2023 r. w wyniku zgonów przed ukończeniem 75 lat polscy mężczyźni utracili 1 715 553 potencjalnych lat życia, a kobiety o ponad połowę mniej – 748 926.
Jak zauważają autorzy raportu, od wielu lat występuje w Polsce niekorzystne zjawisko dużej nadumieralności mężczyzn w stosunku do kobiet i w konsekwencji znacznie krótsza długość ich dalszego życia niezależnie od wieku.
W 2023 r. sytuacja nie powróciła jeszcze do stanu z 2019 r. i ta niekorzystna dla mężczyzn różnica jest trochę większa niż przed pandemią.
Przyczyny przedwcześnie utraconych lat życia u MĘŻCZYZN
W przypadku mężczyzn choroby układu krążenia odpowiadają za praktycznie jednakowe obciążenie przedwczesną utratą życia (20,8 proc.), jak nowotwory złośliwe (20,6 proc.). Jest to pewną zmianą w porównaniu z okresem przed pandemią, kiedy ChUK stanowiły większe obciążenie.
W przypadku ChUK zmniejszenie udziału w PYLL w 2023 r. w porównaniu do 2019 r. wynikało ze zmniejszenia udziału chorób serca a w przypadku nowotworów raka płuca – wyjaśniono w raporcie. „Samobójstwa były w 2023 r. odpowiedzialne za więcej utraconych potencjalnych lat życia mężczyzn niż rak płuca, choroby naczyń mózgowych, zawał serca, choroby układu oddechowego czy przewlekłe choroby wątroby” – podkreślono.
Przyczyny przedwcześnie utraconych lat życia u KOBIET
Natomiast w przypadku kobiet dominującą przyczyną utraconych przedwcześnie lat życia są nowotwory złośliwe, które w 2023 r. odpowiadały za około 38 proc. PYLL75, a więc praktycznie tyle samo co w 2019 r. Wśród nowotworów do przedwczesnej umieralności kobiet w największym stopniu w 2023 r. przyczyniał się rak tchawicy, oskrzela i płuca. Co podkreślono – wyraźnie wyprzedził on raka piersi. W 2019 r. obydwie te przyczyny były w takim samym stopniu odpowiedzialny za utracone potencjalne lata życia kobiet.
„Marskość i przewlekłe choroby wątroby odpowiadają już za więcej utraconych potencjalnych lat życia niż choroby naczyń mózgowych, a nowotwory jelita grubego, odbytnicy i odbytu powodują większą utratę potencjalnych lat życia kobiet niż rak szyjki macicy” – zwracają uwagę autorzy raportu.
Po wyeliminowaniu wpływu różnic struktury wieku w kolejnych latach oraz pomiędzy mężczyznami i kobietami obciążenie przedwczesną umieralnością mężczyzn jest w tej chwili prawie dwuipółkrotnie większe niż kobiet – podsumowano w raporcie. Przy czym ogólny współczynnik PYLL obciążenia przedwczesnymi zgonami mężczyzn i kobiet po wzroście w okresie pandemii jest ostatnio (2023 r.) na poziomie niższym niż w 2019 r.
„Oceniając zmianę współczynników utraconych potencjalnych lat życia z powodu konkretnych przyczyn zgonów w 2023 r. w stosunku do 2019 r. należy zwrócić uwagę na ich w tej chwili niższy poziom dla większości chorób i zdarzeń zdrowotnych, w tym z powodu zgonów możliwych do uniknięcia i zgonów z powodu ogółu przyczyn bezpośrednio związanych z konsumpcją alkoholu” – zaznaczyli autorzy raportu. Wyższe w tej chwili niż przed pandemią są natomiast współczynniki utraconych lat życia z powodu chorób zakaźnych i pasożytniczych oraz samobójstw kobiet.
