2 godzin temu
Polskie media publiczne stoją na progu największej transformacji systemu finansowania od dziesięcioleci. Rządowe plany przewidują całkowitą reorganizację sposobu pobierania opłat za finansowanie telewizji i radia publicznego, która może oznaczać koniec ery unikania płatności przez znaczną część społeczeństwa. Nowy system ma zastąpić obecny abonament radiowo-telewizyjny nowoczesną opłatą audiowizualną pobieraną automatycznie przez Urząd Skarbowy wraz z rozliczeniami podatkowymi.
Fot. Warszawa w Pigułce
Obecny system abonamentowy zarządzany przez Pocztę Polską od lat budzi kontrowersje ze względu na niską ściągalność oraz archaiczne mechanizmy egzekwowania należności. Miliony polskich gospodarstw domowych przez lata unikały rejestracji odbiorników radiowych i telewizyjnych, wykorzystując luki w systemie kontrolnym oraz brak skutecznych narzędzi weryfikacji posiadania urządzeń odbiorczych. Ta sytuacja prowadziła do chronicznego niedofinansowania mediów publicznych oraz konieczności uzupełniania budżetu z dotacji budżetowych.
Planowane zmiany mają wprowadzić opłatę audiowizualną jako obligatoryjny element systemu podatkowego, co praktycznie wyeliminuje możliwość unikania płatności przez osoby rozliczające się z podatku dochodowego. Nowy mechanizm finansowania będzie funkcjonował podobnie do innych obciążeń podatkowych, automatycznie naliczanych i pobieranych przez administrację skarbową bez konieczności podejmowania jakichkolwiek działań przez podatników czy posiadaczy odbiorników.
Wysokość projektowanej opłaty audiowizualnej została wstępnie określona na poziomie od ośmiu do dziewięciu złotych miesięcznie, co w skali roku oznacza obciążenie budżetów gospodarstw domowych kwotą od dziewięćdziesięciu sześciu do stu ośmiu złotych. Ta kwota będzie podlegała corocznej waloryzacji uwzględniającej wskaźniki inflacji oraz zmiany kosztów funkcjonowania mediów publicznych, co oznacza systematyczny wzrost obciążeń w przyszłych latach.
Rewolucyjna zmiana w systemie finansowania oznacza likwidację dotychczasowego obowiązku rejestrowania posiadanych odbiorników radiowych i telewizyjnych, który przez lata stanowił główną przeszkodę w skutecznym pobieraniu opłat. Urząd Skarbowy będzie pobierał należności od wszystkich podatników automatycznie, niezależnie od faktycznego posiadania urządzeń odbiorczych, co znacząco uprości administrację systemu oraz zwiększy jego skuteczność.
Projektowane przepisy przewidują jednak szeroki katalog zwolnień mających na celu ochronę najsłabszych ekonomicznie grup społecznych przed dodatkowym obciążeniem finansowym. Z obowiązku wnoszenia opłaty audiowizualnej mają być zwolnione osoby bezrobotne oficjalnie zarejestrowane w urzędach pracy, co ma na celu uniknięcie dodatkowego obciążania budżetów gospodarstw domowych dotkniętych brakiem stałych dochodów.
Osoby otrzymujące wynagrodzenia poniżej wysokości minimalnej płacy również będą mogły liczyć na zwolnienie z nowej opłaty, co ma zabezpieczyć przed dodatkowymi obciążeniami finansowymi pracowników o najniższych dochodach. Ta regulacja może objąć znaczną liczbę osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy, pracujących na umowach cywilnoprawnych o niskiej wartości oraz otrzymujących świadczenia społeczne nieprzekraczające progu minimalnego wynagrodzenia.
Seniorzy, którzy ukończyli siedemdziesiąty piąty rok życia, zachowają przywilej zwolnienia z opłat za finansowanie mediów publicznych, kontynuując rozwiązanie które obowiązuje już w obecnym systemie abonamentowym. Ta grupa obywateli często charakteryzuje się ograniczonymi dochodami emerytalnymi oraz zwiększonymi wydatkami na opiekę zdrowotną, co uzasadnia utrzymanie preferencyjnego traktowania w nowym systemie finansowania.
Osoby z niepełnosprawnościami, szczególnie te z dysfunkcjami słuchu i wzroku, które ograniczają możliwość korzystania z mediów audiowizualnych, również będą zwolnione z obowiązku wnoszenia opłaty. Ta regulacja uwzględnia specyficzne potrzeby oraz ograniczenia osób z niepełnosprawnościami w dostępie do treści medialnych oraz ich często trudną sytuację finansową wynikającą z ograniczonych możliwości zarobkowych.
Młodzież ucząca się oraz studenci do dwudziestego szóstego roku życia otrzymają zwolnienie z opłaty audiowizualnej, co ma na celu wsparcie procesu edukacyjnego oraz uniknięcie dodatkowego obciążania budżetów rodzinnych finansujących kształcenie dzieci. Ta preferencja może objąć miliony młodych Polaków znajdujących się w systemie edukacji oraz ich rodzin, znacząco ograniczając krąg osób zobowiązanych do wnoszenia opłaty.
Renciści oraz inne osoby otrzymujące świadczenia z tytułu niezdolności do pracy również znajdą się w grupie zwolnionej z obowiązku finansowania mediów publicznych. Ta kategoria obejmuje osoby, które z różnych przyczyn zdrowotnych nie mogą prowadzić aktywności zawodowej oraz często dysponują ograniczonymi środkami finansowymi pochodzącymi wyłącznie ze świadczeń społecznych.
Wprowadzenie nowego systemu finansowania nie nastąpi w najbliższych latach, co daje czas na dopracowanie szczegółów prawnych oraz przygotowanie administracji skarbowej do przejęcia nowych obowiązków. Planowane zmiany nie wejdą w życie ani w 2025, ani w 2026 roku, co oznacza, iż najwcześniejszym terminem implementacji nowej opłaty audiowizualnej może być rok 2027 lub choćby późniejszy.
W okresie przejściowym do nowego systemu Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wprowadziła znaczące podwyżki obecnych stawek abonamentowych obowiązujących od 2026 roku. Opłata za posiadanie wyłącznie odbiornika radiowego wzrośnie z obecnych ośmiu złotych siedemdziesięciu groszy do dziewięciu złotych pięćdziesięciu groszy miesięcznie, co oznacza wzrost o ponad dziewięć procent w stosunku do stawek obowiązujących do końca 2025 roku.
Właściciele odbiorników telewizyjnych lub osób posiadających zarówno telewizor jak i radio będą musieli płacić od 2026 roku trzydzieści złotych pięćdziesiąt groszy miesięcznie zamiast dotychczasowych dwudziestu siedmiu złotych trzydzieści groszy, co reprezentuje wzrost o około jedenaście procent. Ta podwyżka znacząco zwiększy koszty abonamentu dla gospodarstw domowych korzystających z tradycyjnych mediów elektronicznych.
System zniżek za opłacanie abonamentu z góry za cały rok pozostanie w mocy również w 2026 roku, oferując dziesięcioprocentową redukcję dla osób decydujących się na jednorazowe uregulowanie całorocznej należności. Właściciele odbiorników radiowych płacący z góry zapłacą sto dwa złote sześćdziesiąt groszy zamiast stu czternastu złotych w systemie płatności miesięcznych, podczas gdy posiadacze odbiorników telewizyjnych skorzystają z stawki rocznej wynoszącej trzysta dwadzieścia dziewięć złotych czterdzieści groszy.
Przejście od systemu abonamentowego do opłaty audiowizualnej może znacząco zwiększyć dochody mediów publicznych poprzez praktyczną likwidację możliwości unikania płatności. Obecny system charakteryzuje się niską ściągalnością, ponieważ znaczna część społeczeństwa nie rejestruje posiadanych odbiorników lub przestaje płacić abonament bez ponoszenia istotnych konsekwencji prawnych. Nowy mechanizm pobierania opłat przez Urząd Skarbowy ma zapewnić niemal stuprocentową ściągalność wśród osób objętych obowiązkiem podatkowym.
Skuteczność nowego systemu może również wynikać z faktu, iż administracja skarbowa dysponuje znacznie bardziej rozwiniętymi narzędziami egzekwowania należności oraz szerszymi uprawnieniami kontrolnymi niż Poczta Polska. Urzędy skarbowe mają dostęp do informacji o dochodach podatników, rachunkach bankowych oraz majątku, co umożliwia skuteczne ściąganie zaległości poprzez blokady rachunków, egzekucję komorniczą czy zajęcie majątku.
Transformacja systemu finansowania mediów publicznych może również wpłynąć na sposób funkcjonowania oraz programową zawartość publicznej telewizji i radia. Stabilniejsze i bardziej przewidywalne finansowanie może umożliwić długoterminowe planowanie inwestycji w nowe technologie, rozwój kadry dziennikarskiej oraz produkcję ambitniejszych programów edukacyjnych i kulturalnych. Jednocześnie automatyczny charakter opłaty może zwiększyć społeczne oczekiwania dotyczące jakości oraz niezależności mediów publicznych.
Zmiany w finansowaniu mogą również wpłynąć na relacje między mediami publicznymi a społeczeństwem, ponieważ automatyczne pobieranie opłaty od wszystkich podatników może zwiększyć społeczne zainteresowanie sposobem wydatkowania publicznych środków na cele medialne. Obywatele mogą oczekiwać większej transparentności w zarządzaniu funduszami oraz aktywniej monitorować jakość oferowanych treści programowych.
Międzynarodowe doświadczenia w zakresie finansowania mediów publicznych wskazują na różnorodność stosowanych rozwiązań, od systemów abonamentowych podobnych do polskiego, poprzez opłaty związane z podatkami, aż po finansowanie bezpośrednio z budżetu państwa. Wiele państw europejskich przeszło już transformację w kierunku bardziej nowoczesnych mechanizmów finansowania, często uzyskując lepsze wyniki w zakresie ściągalności oraz stabilności dochodów mediów publicznych.
Debata publiczna dotycząca zmian w finansowaniu mediów publicznych może objąć również kwestie związane z zakresem zadań oraz misją publicznej telewizji i radia w erze cyfrowej oraz rosnącej konkurencji ze strony platform internetowych. Stabilniejsze finansowanie może umożliwić mediom publicznym większą koncentrację na realizacji misji edukacyjnej, kulturalnej oraz informacyjnej, bez konieczności konkurowania o widownię dzięki komercyjnych treści rozrywkowych.
Długoterminowe konsekwencje wprowadzenia nowego systemu finansowania mogą obejmować również zmiany w strukturze wydatków mediów publicznych, większe inwestycje w nowoczesne technologie nadawcze oraz rozwój usług cyfrowych dostosowanych do zmieniających się nawyków konsumpcji treści medialnych przez społeczeństwo. Stabilne finansowanie może również umożliwić mediom publicznym większe zaangażowanie w produkcję lokalnych treści oraz wsparcie polskiej kultury i sztuki.
Przygotowanie administracji skarbowej do przejęcia nowych obowiązków związanych z pobieraniem opłaty audiowizualnej będzie wymagało rozwoju odpowiednich systemów informatycznych oraz przeszkolenia personelu w zakresie specyfiki nowych przepisów. Integracja pobierania opłaty z istniejącymi systemami rozliczania podatków może wymagać znacznych inwestycji technologicznych oraz organizacyjnych ze strony Ministerstwa Finansów.
